Rodzice i nauczyciele powinni być dla siebie sprzymierzeńcami, którzy dążą do stworzenia jak najlepszych warunków rozwoju dla swoich dzieci i wychowanków. Współpraca nauczyciela i rodziców musi opierać się na wzajemnym szacunku, świadomości roli, jaką sprawuje rodzic nad swoim dzieckiem oraz roli nauczyciela, któremu je powierza. Obie strony muszą traktować siebie partnersko, podchodzić z zaufaniem i życzliwością.
Nauczyciel powinien sobie uświadomić, że to rodzic jest najważniejszą osobą w życiu dziecka a on jedynie wspiera rodzica w prawidłowym rozwoju jego pociechy.
Nawiązanie dobrych kontaktów z rodzicami wymaga czasu, chęci i pracy. To nauczyciel jest tą osobą, która dąży do stworzenia dobrych relacji z rodzicami. To nauczycielowi powinno zależeć na dobrych kontaktach i współpracy, bo kiedy już pozyskamy rodziców staną się oni niezastąpionymi pomocnikami podczas różnego rodzaju imprez, akademii, wycieczek. Rodzic poczuje się potrzebny, zobaczy radość i dumę w oczach swojego dziecka, będzie w stanie poświęcić wiele czasu i energii na pomoc nauczycielowi w różnych formach zajęć.
Nauczyciel nie może traktować rodzica jak niechcianego petenta, który jest wścibski, ciągle się pyta o dziecko, o rzeczy dla wychowawcy oczywiste. Taka postawa wynika z troski o dobro własnego dziecka. Zdarzają się również tacy rodzice, którzy mało interesują się losem dziecka w przedszkolu. Zdarza się, że je zaniedbują, okazują chłód emocjonalny i w takich sytuacjach w szczególności należy wykazać się inicjatywą, nie zrażać się odmowami rodzica, który będzie nas zasypywać najróżniejszymi wymówkami bądź będzie dla nas nieuprzejmy. W końcu konsekwencja i cierpliwość przyniosą rezultaty.
Chciałabym podać kilka przykładów, które można wykorzystać do zaangażowania rodziców w życie grupy przedszkolnej. Na początku warto rodziców zaznajomić z ich prawami i obowiązkami (wywiesić w kąciku ogłoszeń dla rodziców) i przy okazji różnych sytuacji odnosić się do nich. Wielu rodzicom nauczycielka uświadomi jego obowiązki wobec dziecka. Dokument nie ma charakteru prawnego, ale jest zachętą do współpracy rodziców i nauczycieli.
Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców przyjęta w grudniu 1992 r.
- Rodzice mają prawo do wychowywania swoich dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy, narodowości, wyznania, płci oraz pozycji ekonomicznej.
Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w duchu odpowiedzialności za siebie i za cały ludzki świat. - Rodzice mają prawo do uznania ich prymatu jako "pierwszych nauczycieli" swoich dzieci.
- Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w sposób odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich.
- Rodzice mają prawo dostępu do wszelkich informacji o instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich dzieci.
- Rodzice mają obowiązek przekazywania wszelkich informacji szkołom, do których uczęszczają ich dzieci, informacji dotyczących możliwości osiągnięcia wspólnych (tj. domu i szkoły) celów edukacyjnych.
Rodzice mają prawo wyboru takiej drogi edukacji dla swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i wartościom uznawanym za najważniejsze dla rozwoju ich dzieci. Rodzice mają obowiązek dokonania świadomego wyboru drogi edukacyjnej, jaką ich dzieci powinny zmierzać. - Rodzice mają prawo domagania się od formalnego systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły wiedzę duchową i kulturową. Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w poszanowaniu i akceptowaniu innych ludzi i ich przekonań.
- Rodzice mają prawo wpływać na politykę oświatową realizowaną w szkołach ich dzieci.
- Rodzice i ich stowarzyszenia mają prawo wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z władzami odpowiedzialnymi za edukację na wszystkich poziomach ich struktur.
Rodzice mają obowiązek tworzyć demokratyczne, reprezentatywne organizacje na wszystkich poziomach. Organizacje te będą reprezentowały rodziców i ich interesy. - Rodzice mają prawo do pomocy materialnej ze strony władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery finansowe, które mogłyby utrudnić dostęp ich dzieci do edukacji. Rodzice mają obowiązek poświęcać swój czas i uwagę swoim dzieciom i ich szkołom, tak, aby wzmocnić ich wysiłki skierowane na osiągnięcie określonych celów nauczania.
- Rodzice mają prawo żądać od odpowiedzialnych władz publicznych wysokiej jakości usługi edukacyjnej. Rodzice mają obowiązek poznać siebie nawzajem, współpracować ze sobą i doskonalić swoje umiejętności "pierwszych nauczycieli" i partnerów w kontakcie szkoła – dom.
Rodzic staje się osobą współodpowiedzialną za dziecko, które przebywa w przedszkolu. Wie co robi jego pociecha, jak się rozwija, jakie są zamierzenia edukacyjne nauczyciela. Kontakt z takim rodzicem staje się bliższy, serdeczny, pełen empatii i zrozumienia. Rodzice chcą jak najlepiej dla swoich dzieci i zrobią wiele, aby dobrze się czuło w społeczności przedszkolnej. Dlatego należy zachęcać rodziców do działania na rzecz przedszkola. Takie działania zaowocują integracją, poznaniem wzajemnym. Ten model współpracy przeniesie się później do szkoły. Jeśli dobrze poznamy rodziców to będziemy się lepiej rozumieć. Taka współpraca przyniesie wymierne efekty a nauczyciel będzie mógł zrealizować swoje cele. Rodzic będzie doceniał pracę nauczyciela jego wysiłki zmierzające do zintegrowania rodziców, a także pracę wychowawczą z dziećmi. Rodzic chętnie będzie kontaktował się z nauczycielem bez obaw z dużym zaufaniem. Rodzic stanie się dla nauczycielem sprzymierzeńcem w pracy nad rozwojem dziecka poza przedszkolem. Sytuacji do współpracy w przedszkolu nie brakuje są to między innymi zajęcia otwarte, uroczyste akademie, spotkania z różnej okazji, indywidualne konsultacje, wspólne przygotowywane dekoracje i stroje do przedstawień, pomoc przy organizacji wycieczek, konkursów, wyjazdy z rodzicami i dziećmi na wycieczki, zachęcanie do udziału w spotkaniach ze specjalistami takimi jak: pedagog, psycholog, lekarz, policjant. Wykorzystanie wiedzy i umiejętności rodziców, którzy reprezentują ciekawe zawody. Zapraszanie ich do przedszkola, aby opowiadali o swojej pracy, inni zaś mogą czytać bajki dzieciom, razem rysować, malować bądź tworzyć różne formy przestrzenne.
Należy dbać o dzielenie się wiedzą oraz wymianę informacji na temat zachowania dziecka w przedszkolu. Dobrą formą kontaktu są wiadomości mailowe, krótkie telefony do rodziców z gratulacjami, listy z pochwałą dla dziecka, docieranie z informacją o np.: zebraniu do wszystkich rodziców.
Nie należy się bać dopuszczania rodziców do współorganizowania imprez, wycieczek, festynów, finansowania nagród, upiększania sali.
Rodzic powinien się tak samo dobrze czuć w przedszkolu jak jego dziecko.
Bardzo ważne w kontaktach z rodzicami jest ustalenie dogodnych godzin konsultacji dla rodzica oraz posługiwanie się językiem dla niego zrozumiałym.
Propozycje form współpracy z rodzicami:
- Zaprojektowanie książki: "Cała prawda o mnie". Ustalenie, co powinno się znaleźć w takiej książce.
Pomocnicze pytania:- moje ulubione miejsce to…
- kiedy dorosnę chciałbym…
- moja ulubiona zabawa to…
- jestem nieszczęśliwy, kiedy…
- kiedy jestem w domu najbardziej lubię…
- moja rodzina jest wyjątkowa, ponieważ…
Książka jest wykonana przy współpracy z rodzicami. Dziecko
odpowiada na pytania w formie rysunków, rodzice ładnie formatują i tytułują książkę. Następnie dziecko przynosi ją do przedszkola i przedstawia na forum grupy.
- Spotkanie w przedszkolu: "Rodzinne korzenie" Należy poprosić rodzinę dziecka oraz jego rodzeństwo, aby narysowali miejsce bądź miejsca, w których spędzili wakacje, albo niech przygotują książkę kucharską z ulubionymi przepisami wszystkich członków rodziny. Kolejnym pomysłem może być narysowanie przez rodzinę swojego drzewa genealogicznego, opisanie tradycji rodzinnych albo opowiedzenie o swoich przodkach.
- "List do rodziców" – Nauczycielka pisze do rodziców list, w którym informuje, że ich pociecha zostanie dzieckiem tygodnia. W związku z tym może na rysunkach przedstawić różne dziedziny. Rysunki zostaną umieszczone w widocznym miejscu w sali. Przykładowe tematy: moja rodzina; rzeczy, które lubię robić; miejsce, w którym mieszkam; moi najlepsi przyjaciele; gdy dorosnę, chcę…; moje ulubione zabawki; co najbardziej lubię robić z rodzicami. Zapraszamy rodziców do obejrzenia rysunków w sali. Prosimy o podanie przez rodziców wybranego przez nich dnia oraz godziny odwiedzin w przedszkolu. Można również poprosić, aby przynieśli słodycze dla całej grupy.
- Spotkanie z rodzicami "Wieczór talentów". Na specjalnej liście rodzice wpisują, jakie jedzenie przyniosą ze sobą. Każe dziecko podczas wieczoru daje krótki występ przed rodzicami. Może pokazać ćwiczenia gimnastyczne, zagrać na instrumencie perkusyjnym i zaśpiewać, dać przedstawienie bez słów lub z kukiełkami, zaprezentować wymyślony przez siebie układ taneczny do znanej melodii.
- Zadanie domowe dla rodziny "Przygody z…". Nauczycielka, co tydzień daje do domu innemu dziecku z grupy jakiś przedmiot – może to być pluszowe zwierzątko, kamień lub coś innego. Dziecko, z pomocą całej rodziny, ma opisać przygodę, której bohaterem jest ta maskotka lub przedmiot. W przedszkolu nauczycielka na forum grupy odczytuje wymyśloną przygodę.
- " Praca domowa" dla rodziców. Nauczycielka przekazuje przez dzieci, jakiś artykuł prasowy lub fragment książki mówiący o wychowaniu dzieci i prosi rodziców o krótki komentarz.
- "Herbatka w przedszkolu". Nauczycielka prosi swoich wychowanków o wymyślanie różnych historii, zapisanie ich (niezbędna pomoc rodziców) i zilustrowanie. Na koniec wszystkie opowieści zostają zebrane i powstają z nich książeczki, które rodzice mogą przeczytać i obejrzeć podczas spotkania przy herbacie w przedszkolu. Inną alternatywą jest odwiedzenie całą grupą np.: domu starców, innego przedszkola, domu dziecka i zaprezentowanie swoich książeczek.
Często zdarza się, że pomimo naszych starań pojawi się problem z niezadowolonym rodzicem, który "psuje" dobrą atmosferę. Wtedy można wykorzystać sprawdzoną metodę dyskusji zwaną metaplanem. Polecam zastosować tą formę na zebraniu rodziców. Rodzice tworzą plakat, na którym zapisujemy przebieg spotkania. Nauczyciel przygotowuje duży arkusz papieru, kartki w kilku kolorach, pinezki, klej. Rodzice w grupach zapisują swoje myśli w formie równoważników zdania i przypinają je do arkusza. Nauczyciel zapisuje pytania na arkuszu. Jak jest?, Jak być powinno?, Dlaczego nie jest tak jak być powinno? i na końcu Wnioski: Co robić, żeby było tak, jak być powinno?. Przedyskutowanie problemu i jego rozwiązania. Wnioski są początkiem do wspólnej pracy oraz podjęcia konkretnych decyzji w sprawie rozwiązania problemu.
Poniżej przedstawiam kilka cennych zasad przydatnych podczas rozmowy indywidualnej z rodzicem:
- Zadbaj o sprzyjającą rozmowie atmosferę, znajdź ustronne miejsce do jej przeprowadzenia;
- Pochwal postępy dziecka, prezentując jego wybrane prace;
- Zapytaj rodziców o ich spostrzeżenia dotyczące rozwoju dziecka;
- Sprecyzuj problem, konkretnie bez wyolbrzymiania;
- Zilustruj problem wytworami dziecka, przykładami zachowań, sytuacji;
- Staraj się dociec przyczyn danej sytuacji a nie szukaj winnych;
- Wspólnie z rodzicami poszukaj rozwiązań;
- Nie lekceważ uwag i propozycji ze strony rodziców.
Źródło:
- M. Mendel: Rodzice i nauczyciele jako sprzymierzeńcy. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2007.
- M. Whalley i Zespół Pen Green Centre: Jak włączyć rodziców do nauki dzieci? WSiP, Warszawa 2008.
- A. Klim-Klimaszewska: Pedagogika przedszkolna. Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005.
- M. Łobocki: Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania. Nasza Księgarnia, Warszawa 1985.
- R. Fisher: Lepszy start. Zapewnij swemu dziecku lepszy start. Rebis, Poznań 2002.
- M. Przetacznik-Gierowska, Z. Włodarski: Psychologia wychowawcza. PWN, Warszawa 1998.
Opracowała: Grażyna Ryba
nauczyciel-konsultant Pracowni Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
ROM-E Metis w Katowicach