Wychowując i nauczając dzieci zdolne warto mieć świadomość ich cech inności:
- Nadpobudliwość intelektualna – przejawia się w licznych pytaniach dzieci kierowanych do dorosłych. Dzieci doskonale zapamiętują jakie i czy wyczerpujące otrzymują odpowiedzi. Ich pytania mają charakter głęboko poznawczy, często abstrakcyjny. Wprawiają niekiedy dorosłych w zakłopotanie i wywołują złość. Jednak korzyść z udzielonych odpowiedzi jest znacząca dla rozwoju dzieci.
- Nadpobudliwość wyobrażeniowa – dzieci tworząc swój wewnętrzny świat posługują się często niezrozumiałym dla otoczenia magicznym językiem, minami i gestami. Jest to prawidłowość rozwojowa dzieci zdolnych, jednak otoczenia odbiera takie zachowania jako patologiczne.
- Nadpobudliwość emocjonalna – dzieci zdolne mają więcej niezaspokojonych emocji niż inne dzieci. Ponadto rozbieżność rozwoju intelektualnego, twórczego i emocjonalnego jest zdecydowanie wyższa niż u dzieci przeciętnych.
- Nadpobudliwość zmysłowo-sensoryczna – m.in. nadmierne kręcenie się w ławce, nietolerowanie obcisłych ubrań to symptomy tego rodzaju indywidualności, a nie przejaw złej woli dziecka. Dzieci zdolne częściej niż inne dzieci mają alergie i uczulenia. Są wrażliwe na różne bodźce zmysłowe.
- Nadpobudliwość psychomotoryczna – brak skupienia i dekoncentracja. Dzieci zdolne często się zamyślają, rozmawiają na lekcji z kolegą.
W tym czasie mogą rozwiązywać zadanie, myślami drążyć ciekawe dla nich obszary lekcji lub tworzyć np. wiersz. W praktyce szkolnej zachowania takie oceniane są negatywnie.
Środowisko rodzinne i szkolne są szczególnie ważne w zakresie pobudzania, ujawniania i rozwijania zdolności dzieci.
Zarówno rodzice jak i nauczyciele powinni rozumieć i zaakceptować inność i specyficzne potrzeby dzieci zdolnych. Zadaniem dorosłych jest pomoc dziecku w poznawaniu własnej osobowości, akceptowaniu siebie, umiejętności pokonywania trudności i współpracy w grupie. Akceptacja i oparcie w dorosłych jest często warunkiem sukcesu tych dzieci, działa stymulująco na ujawnianie i rozwój ich zdolności.
RODZICE:
- Mają czas na towarzyszenie dziecku od najmłodszych lat w poznawaniu świata, bycie razem, aktywnie słuchanie,
- Zachęcają dziecko do obserwowania otaczających zjawisk, rozwijania aktywności badawczej, szczególnie nastawienie poznawcze na rzeczy i fakty nieznane,
- Zachęcają dziecko do pokonywania trudności, dają wsparcie w chwilach niepowodzeń, uczą relaksu, wyciszenia,
- Uczą dziecko bycia z innymi ludźmi, bycia w grupie, współpracy i dzielenia się pomysłami, swoją wiedzą,
- Poświęcają czas na wspólne zabawy, spacery, hobby, nie lekceważą pytań zadawanych przez dzieci, doceniają prace i pomysły dziecka, potrafią wyrażać akceptację lub konstruktywną krytykę, zachęcać do pokonywania przeszkód , wytrwałości i twórczej pracy.
- Pomoc dziecku zdolnemu to stymulowanie, nie przyspieszanie jego rozwoju.
SZKOŁA:
- Zna i rozumie specyficzne potrzeby ucznia zdolnego, stara mu się pomóc, stwarza klimat wzajemnego zaufania i bezpieczeństwa,
- Zachęca do wysiłku, kształtuje motywację uczniów, umożliwia im przeżywanie sukcesów,
- Stopniowo zwiększa wymagania, nie przekraczające możliwości ucznia,
- Stosuje nowoczesne metody prowadzenia lekcji – praca w grupach, wprowadzanie metod twórczego myślenia i uczenia, wykorzystanie wiadomości pozaszkolnych, zajęcia pozalekcyjne, koła zainteresowań,
- Realizuje indywidualny programu kształcenia, stosuje tutoring,
- Zachęca do udziału w olimpiadach, konkursach,
- Uczy twórczego rozwiązywania problemów, motywuje do samodzielności i podejmowania inicjatyw,
- Wskazuje dodatkowe źródła wiedzy, organizuje zajęcia grupowe, wspierające w rozwoju,
- Zachęca uczniów zdolnych do dzielenia się swoją wiedzą, okazywania pomocy kolegom w uczeniu się,
- Pomaga w wyborze drogi własnego rozwoju i kształcenia, kieruje na badania lub terapię psychologiczną do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
- Organizuje pomoc materialną uczniom zdolnym będącym w trudnej sytuacji,
- Wskazane byłoby aby każda szkoła wypracowała we współpracy z rodzicami, jednolite zasady pracy z uczniem zdolnym.
Działania nauczyciela na rzecz twórczości i rozwijania talentu:
- Ceni twórcze pomysły
- Daje dość czasu / "czeka" na dziecko
- Koncentruje się na myśleniu dziecka
- Powstrzymuje się od osądzania i ocen
- Podkreśla samodzielność
- Uczy samooceny
- Oczekuje dobrych wyników
- Zakłada, że się uda
- Jest aktywnym słuchaczem
- Wykazuje prawdziwe zainteresowanie
- Dzieli z dziećmi ryzyko
- Zachęca do eksperymentów
- Dzieci mają do niego "łatwy" dostęp
- Szanuje decyzje podjęte przez dzieci
- Uwzględnia zainteresowania dzieci
- Tworzy razem z dziećmi
- Traktuje dziecko poważnie
- Jest gotowy do pomocy
- W błędach widzi szansę nauczenia się
- Wykorzystuje pytania otwarte
- Zachęca do gier i zabaw
- Stosuje wizualizację
- Stosuje wzmacniające komunikaty: to interesujące, opowiedz o tym coś więcej, to bardzo pomysłowe, dobre pytanie, na pewno dasz sobie radę, najpierw spróbuj sam – jak będzie ci potrzebna pomoc, daj mi znać, czy przemyślałeś inne możliwości.
Autorka artykułu Bożena Bucka, nauczyciel konsultant ROM-E Metis w Katowicach, realizator programu "Przyspieszone uczenie się". W artykule korzystała z wypracowanych treści, w trakcie szkoleń z nauczycielami oraz z książki Mirosławy Partyki – Zdolni, utalentowani, twórczy, wyd. CMPPP Warszawa.