Jak pomóc dziecku zdolnemu?

Dzieci zdolne pozostają wciąż grupą niedocenioną. Nieprawdziwy jest pogląd, że dziecko zdolne poradzi sobie samo. Dzieci zdolne wymagają szczególnej opieki, którą uzasadnia ich indywidualność oraz niezwykła złożoność ich problemów szkolnych, społecznych i emocjonalnych.

Wychowując i nauczając dzieci zdolne warto mieć świadomość ich cech inności:

  1. Nadpobudliwość intelektualna – przejawia się w licznych pytaniach dzieci kierowanych do dorosłych. Dzieci doskonale zapamiętują jakie i czy wyczerpujące otrzymują odpowiedzi. Ich pytania mają charakter głęboko poznawczy, często abstrakcyjny. Wprawiają niekiedy dorosłych w zakłopotanie i wywołują złość. Jednak korzyść z udzielonych odpowiedzi jest znacząca dla rozwoju dzieci.
  2. Nadpobudliwość wyobrażeniowa – dzieci tworząc swój wewnętrzny świat posługują się często niezrozumiałym dla otoczenia magicznym językiem, minami i gestami. Jest to prawidłowość rozwojowa dzieci zdolnych, jednak otoczenia odbiera takie zachowania jako patologiczne.
  3. Nadpobudliwość emocjonalna – dzieci zdolne mają więcej niezaspokojonych emocji niż inne dzieci. Ponadto rozbieżność rozwoju intelektualnego, twórczego i emocjonalnego jest zdecydowanie wyższa niż u dzieci przeciętnych.
  4. Nadpobudliwość zmysłowo-sensoryczna – m.in. nadmierne kręcenie się w ławce, nietolerowanie obcisłych ubrań to symptomy tego rodzaju indywidualności, a nie przejaw złej woli dziecka. Dzieci zdolne częściej niż inne dzieci mają alergie i uczulenia. Są wrażliwe na różne bodźce zmysłowe.
  5. Nadpobudliwość psychomotoryczna – brak skupienia i dekoncentracja. Dzieci zdolne często się zamyślają, rozmawiają na lekcji z kolegą.

W tym czasie mogą rozwiązywać zadanie, myślami drążyć ciekawe dla nich obszary lekcji lub tworzyć np. wiersz. W praktyce szkolnej zachowania takie oceniane są negatywnie.

 

Środowisko rodzinne i szkolne są szczególnie ważne w zakresie pobudzania, ujawniania i rozwijania zdolności dzieci.

Zarówno rodzice jak i nauczyciele powinni rozumieć i zaakceptować inność i specyficzne potrzeby dzieci zdolnych. Zadaniem dorosłych jest pomoc dziecku w poznawaniu własnej osobowości, akceptowaniu siebie, umiejętności pokonywania trudności i współpracy w grupie. Akceptacja i oparcie w dorosłych jest często warunkiem sukcesu tych dzieci, działa stymulująco na ujawnianie i rozwój ich zdolności.

RODZICE:

  • Mają czas na towarzyszenie dziecku od najmłodszych lat w poznawaniu świata, bycie razem, aktywnie słuchanie,
  • Zachęcają dziecko do obserwowania otaczających zjawisk, rozwijania aktywności badawczej, szczególnie nastawienie poznawcze na rzeczy i fakty nieznane,
  • Zachęcają dziecko do pokonywania trudności, dają wsparcie w chwilach niepowodzeń, uczą relaksu, wyciszenia,
  • Uczą dziecko bycia z innymi ludźmi, bycia w grupie, współpracy i dzielenia się pomysłami, swoją wiedzą,
  • Poświęcają czas na wspólne zabawy, spacery, hobby, nie lekceważą pytań zadawanych przez dzieci, doceniają prace i pomysły dziecka, potrafią wyrażać akceptację lub konstruktywną krytykę, zachęcać do pokonywania przeszkód , wytrwałości i twórczej pracy.
  • Pomoc dziecku zdolnemu to stymulowanie, nie przyspieszanie jego rozwoju.

SZKOŁA:

  • Zna i rozumie specyficzne potrzeby ucznia zdolnego, stara mu się pomóc, stwarza klimat wzajemnego zaufania i bezpieczeństwa,
  • Zachęca do wysiłku, kształtuje motywację uczniów, umożliwia im przeżywanie sukcesów,
  • Stopniowo zwiększa wymagania, nie przekraczające możliwości ucznia,
  • Stosuje nowoczesne metody prowadzenia lekcji – praca w grupach, wprowadzanie metod twórczego myślenia i uczenia, wykorzystanie wiadomości pozaszkolnych, zajęcia pozalekcyjne, koła zainteresowań,
  • Realizuje indywidualny programu kształcenia, stosuje tutoring,
  • Zachęca do udziału w olimpiadach, konkursach,
  • Uczy twórczego rozwiązywania problemów, motywuje do samodzielności i podejmowania inicjatyw,
  • Wskazuje dodatkowe źródła wiedzy, organizuje zajęcia grupowe, wspierające w rozwoju,
  • Zachęca uczniów zdolnych do dzielenia się swoją wiedzą, okazywania pomocy kolegom w uczeniu się,
  • Pomaga w wyborze drogi własnego rozwoju i kształcenia, kieruje na badania lub terapię psychologiczną do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
  • Organizuje pomoc materialną uczniom zdolnym będącym w trudnej sytuacji,
  • Wskazane byłoby aby każda szkoła wypracowała we współpracy z rodzicami, jednolite zasady pracy z uczniem zdolnym.

Działania nauczyciela na rzecz twórczości i rozwijania talentu:

  • Ceni twórcze pomysły
  • Daje dość czasu / "czeka" na dziecko
  • Koncentruje się na myśleniu dziecka
  • Powstrzymuje się od osądzania i ocen
  • Podkreśla samodzielność
  • Uczy samooceny
  • Oczekuje dobrych wyników
  • Zakłada, że się uda
  • Jest aktywnym słuchaczem
  • Wykazuje prawdziwe zainteresowanie
  • Dzieli z dziećmi ryzyko
  • Zachęca do eksperymentów
  • Dzieci mają do niego "łatwy" dostęp
  • Szanuje decyzje podjęte przez dzieci
  • Uwzględnia zainteresowania dzieci
  • Tworzy razem z dziećmi
  • Traktuje dziecko poważnie
  • Jest gotowy do pomocy
  • W błędach widzi szansę nauczenia się
  • Wykorzystuje pytania otwarte
  • Zachęca do gier i zabaw
  • Stosuje wizualizację
  • Stosuje wzmacniające komunikaty: to interesujące, opowiedz o tym coś więcej, to bardzo pomysłowe, dobre pytanie, na pewno dasz sobie radę, najpierw spróbuj sam – jak będzie ci potrzebna pomoc, daj mi znać, czy przemyślałeś inne możliwości.

Autorka artykułu Bożena Bucka, nauczyciel konsultant ROM-E Metis w Katowicach, realizator programu "Przyspieszone uczenie się". W artykule korzystała z wypracowanych treści, w trakcie szkoleń z nauczycielami oraz z książki Mirosławy Partyki – Zdolni, utalentowani, twórczy, wyd. CMPPP Warszawa.